ZX81
Prezentowany egzemplarz to nowy nabytek (styczeń 2019). Niestety, koszty zakupu ładnego boxa to wydatek już w okolicach 800 zł w górę.
Komputer ZX-81 powstał jako następca modelu ZX-80. Posiadał on tryb SLOW, w którym komputer mógł jednocześnie wykonywać program użytkownika oraz wyświetlać stabilny obraz na ekranie telewizora. Ta niedogodność występowała we wcześniejszym modelu, czyli ZX-80 albo wyświetlał obraz, albo wygaszał go i zajmował się wykonaniem programu.
Clive Sinclair starał się aby jego komputer był jak najtańszy. W ZX-81 udało się zastosować tylko 4 układy scalone:
– mikroprocesor Z80A wykonujący program i generujący obraz tv
– układ pomocniczy ULA zawierający elektronikę do tworzenia obrazu tv
– pamięć 8 kB ROM z systemem BASIC
– pamięć statyczna 1 kB RAM do przechowywania programu, danych oraz zawartości obrazu
Komputer ZX-81 komputer potrafił jednocześnie wykonywać program i wyświetlać obraz telewizyjny. Stworzyło to możliwość powstania gier komputerowych.
Tryb SLOW miał jedną poważą wadę, a było nią wolne wykonywanie programu. Dlatego ZX-81 posiadał również tryb szybki – FAST, w którym porzucał tworzenie obrazu i zajmował się wykonywaniem tylko programu użytkownika. Dawało to czterokrotny wzrost prędkości! Programy w języku BASIC na komputerze ZX-81 były koszmarnie wolne. Przyczynami było programowe tworzenie obrazu, czym głównie zajmował się mikroprocesor, oraz przez przyjęcie w ZX-81 BASIC kodowania liczb w systemie zmiennoprzecinkowym. System zmiennoprzecinkowy pozwala wykonywać skomplikowane obliczenia, lecz nie jest natywnym systemem kodowania liczb dla mikroprocesora, który zastosowano w ZX-18, czyli klona Ziloga 80A. Każde rachunki musiały być wykonywane za pomocą skomplikowanych i czasochłonnych procedur zmiennoprzecinkowych. Spowalniało to wykonywanie instrukcji, w których występowały liczby, np. PRINT liczba, GOTO liczba, itp. Pętle nie zapamiętywały położenia swojego początku w pamięci, tylko numer wiersza programu, do którego pętla musiała powrócić. Znalezienie tego wiersza wymagało przejścia, za każdym razem, przez wszystkie poprzedzające go wiersze w programie. Zatem pętla umieszczona na końcu dużego programu wykonywała się znacząco wolniej niż ta sama pętla na początku. To samo dotyczyło wywołań podprogramów GOSUB oraz skoków GOTO. Wymuszało to na programiście umieszczanie często wykonywanych podprogramów na początku kodu – dzieki zyskiwało sie trochę na szybkości programu. Pominięcie tej wady umożliwiło programowanie w kodzie maszynowym komputera. Szybkość programu wzrastała kilkaset(!) razy. Gry napisane w kodzie maszynowym musiały być spowalniane, aby dało się w nie grać! Oprócz kodu maszynowego stosowane były kompilatory języka ZX-81 BASIC, które tłumaczyły napisany w BASICu program na kod maszynowy ZX-81. Kod wynikowy działał kilkadziesiąt razy szybciej od oryginału, a sam program w BASICu można było wykasować, uzyskując dodatkowe miejsce w pamięci.
| Producent: | Sinclair Research Ltd |
| Kraj pochodzenia: | Anglia |
| Rok powstania: | 1981 |
| Procesor: | kompatybilny z ZiLOG Z80A mikroprocesor NEC P1X108-144 D780C-1, pracujący z zegarem 3,25MHz. Częstotliwość zegarowa była otrzymywana przez podział częstotliwości generatora kwarcowego 6,5MHz, który jednakże nie pracował zbyt precyzyjnie. Komputer działał w dwóch trybach: SLOW – obliczenia i generacja obrazu, efektywna szybkość procesora 0,82MHz FAST – tylko obliczenia, procesor pracujący z pełną prędkością |
| Układy pomocnicze: | ULA (Uncommitted Logic Array) 2C184E 8147 produkcji firmy FERRANTI – dzisiaj „biały kruk”. Układ ULA, zwany czasami SCL (Sinclair Custom Logic) zawierał część elektroniki odpowiedzialnej za tworzenie obrazu oraz generator przerwań niemaskowanych NMI, który był niezbędny do wykonywania programu użytkownika w czasie tworzenie górnego i dolnego marginesu obrazu – tzw. tryb SLOW. |
| Pamięć RAM: | 1 kB wbudowanej pamięci statycznej RAM, rozszerzalnej za pomocą zewnętrznych modułów 16, 32, 48 i 64KB. Najpopularniejszym rozszerzeniem było 16KB i to należy przyjąć za standard dla ZX81. |
| Pamięć ROM: | 8 kB z systemem ZX-81 BASIC umożliwiającym programowanie komputera w niestandardowym dialekcie języka BASIC. System posiadał prosty edytor wierszowy z analizą składni poleceń. |
| Obraz: | wyjście antenowe na odbiornik TV – 36 kanał VHF. Obraz czarnobiały, standardowo występował tylko tryb tekstowy 24 wiersze na 32 kolumny. Za pomocą odpowiednich programów oraz drobnej przebudowy sprzętu można było uzyskiwać grafikę zwaną dumnie hires, czyli 192 linie po 256 pikseli w każdej. Z grafiki korzystały głównie gry zręcznościowe. Ciekawostką jest to, iż obraz był tworzony programowo przez mikroprocesor Z80 współpracujący ściśle z układem ULA. Oprócz liter, cyfr i znaków interpunkcyjnych ZX81 mógł również wyświetlać tzw. grafikę znakową o rozdzielczości 48 x 64 piksele. Znaki mogły być wyświetlane w trybie normalnym oraz negatywowym. Dostępne tylko dwa kolory – biały i czarny. |
| Dźwięk: | brak. Produkowano zewnętrzne przystawki do ZX-81 z układem dźwiękowym i głośnikiem, ale nigdy nie stały się one bardzo popularne i mało programów je wspiera. |
| Nośnik danych: | kaseta magnetofonowa. Komputer ZX-81 wykorzystywał w charakterze pamięci masowej zwykły magnetofon kasetowy – bez automatyki poziomu zapisu. Szybkość transmisji wynosiła 38 bitów na sekundę. Program o długości 2KB wczytywał się do komputera przez około 1 minutę. Zapis i odczyt programu sterowany był z poziomu języka BASIC za pomocą poleceń SAVE i LOAD. |
| Klawiatura: | foliowa z nadrukowanymi klawiszami, mało wygodna w użyciu, ale tania. Klawisze posiadały do 5 różnych znaczeń w zależności od aktualnego trybu pracy komputera. |
| Urządzenie zewnętrzne: | czarnobiały odbiornik telewizyjny do wyświetlania obrazu magnetofon do zapisu i odczytu programów drukarka ZX81 Printer drukująca na specjalnym, foliowanym papierze Pojawiały się również inne urządzenia, np. interfejs do joysticka czy stacji dysków, lecz jako niestandardowe nie posiadały odpowiednio dużego wsparcia w oprogramowaniu. |
| Zasilanie: | wewnętrznie 5V, zasilacz zewnętrzny ZX-81 Power Supply dostarcza niestabilizowanego napięcia stałego 9V, które wewnętrznie jest stabilizowane przez układ 7805 i zmniejszane do napięcia 5V. Ciekawostką jest fakt, iż radiator stabilizatora umieszczono pod klawiaturą, co powodowało ogrzewanie klawiszy. |
Konfiguracja
| ID | SIN/ZX/81/001 |
| Nr seryjny | |
| Rok produkcji | 1981 |
| Procesor | NEC 780C-1 (koln Zilog 80Z), 3.5MHz |
| Pamięć RAM | 1 kB |
| Pamięć ROM | 8 kB, Basic |
| Napęd | brak |
| Grafika | 256 x 192, mono |
| Dźwięk | 3 kanały, 7 oktaw (Yamaha AY-3-8912) |
| Złącza | RF obraz TV, szyna krawędziowa, magnetofonu (MIC, EAR) |
| Zasilacz | zewnętrzny, 9v DC, 1.4A, polaryzacja środkowa „minus” |
| Instrukcja | ZX-81 Basic (brak) |
| Inne | tylko styropiany bez obwoluty, rozszerzenie pamięci 16kB |
| Stan techniczny | ? |
| Cena w dniu premiery | 69,95 GBP |
| Wycena | 500 zł (2018) |
Materiały dotyczące komputera
| Dokumentacja | |
| ZX81 Basic Programming Manual | ZX81 Service Manual and Assembly Instructions |
| ZX 81 Basic ver 1.02 Manual | ZX81 Schemat |
| ZX81 Pocket Book | MemPack Maual |
